دکتر سیدحسین آقاسید مرتضی
کارشناس بین‌الملل
دوران سخت ریاست جمهوری ترامپ با وجود سیاست‌های قهرآمیز او نسبت به کشورهای درحال‌توسعه و تمرکز بر سیاست‌های استثماری در راستای القا تفکر استعماری سرمایه‌داری غرب با وجود تمام مشکلات گذشت و عمده کشورهای جهان منتظر این گذار از ترامپ بودند تا با روی‌کارآمدن دولت بایدن سیاست‌های جدیدی را به جهت ارتباط با غرب تنظیم کنند.
ایران در این مدت با رفتاری مسالمت‌آمیز و ماندن در برجام به جهان ثابت کرد، خواستار روابط دیپلماتیک با وجود حفظ عزت ملی خود در برابر تمام جهان است اما ترامپ در این میان بازی را به‌هم‌زد و با خروج از برجام به جهان ثابت کرد که چه کسی حاضر به گفت‌وگو نیست.
حالا که بایدن ریاست جمهوری آمریکا را به دست گرفته است و در برنامه‌ها و اعلام مواضع خود گفته که بازگشت به برجام یکی از برنامه‌هایش است، امید به برگزاری دور جدید مذاکرات افزایش یافته است. اما این امید چندان هم نباید در داخل کشور منجر به تعیین چشم‌اندازهای آینده باشد، زیرا موانع زیادی در مسیر مذاکره دوباره با آمریکا و بهبود شرایط اقتصادی و رفع تحریم‌ها وجود دارد.
بایدن در مصاحبه اخیر خود پیرامون رفع تحریم‌های ایران صحبتی تکراری در این زمینه را تایید کرد که با توقف غنی‌سازی هسته‌ای از سوی ایران، تحریم‌ها لغو خواهند شد که این صحبت کمی باید تأمل بیشتری تحلیل شود.
هرچند هنوز مذاکره مستقیمی از سوی ایران و آمریکا برگزار نشده است اما صحبت‌های پراکنده از سوی مقامات ایران و آمریکا، خط و مرزهای جدید برای مذاکره را مشخص می‌کند.
بااین‌وجود نباید چندان به دولت بایدن و تصمیماتش در مورد ایران امید مثبت داشت زیرا سیاست جهانی امروز، غیرقابل‌پیش‌بینی است و ممکن است بایدن رفتاری حتی بدتر از ترامپ انجام دهد.
اشاره بایدن به مسائل یمن در چند روز اخیر نیز پیام دیگری برای محور مقاومت ایران در منطقه بود که نباید به‌سادگی از کنار این صحبت گذر کرد، زیرا ممکن است با ادامه‌دارشدن این سبک صحبت‌ها از سوی بایدن، شاهد دخالت‌های بیشتر آمریکا در مسائل منطقه و حتی داخلی ایران با امید بازگشت به برجام باشیم.
آمریکا سال‌هاست در تصور خلع سلاح ایران ازنظر نظامی، سیاسی، اقتصادی، خارجی و فرهنگی است و در طی این سال‌ها با تعویض دولت‌های آمریکا صرفا روش پرداختن به این موضوع تغییر کرده است، نه تغییر منش سیاسی آن‌ها در مقابل ایران؛ نباید فراموش کرد که بایدن رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکاست، نه رئیس‌جمهور ایران و باید در کنار رفتار مسالمت‌آمیز با جهان هنگام مذاکره او را رئیس‌جمهور کشوری دانست که سال‌های سال تلاشش در راستای دخالت و فروپاشی نظام مستقر در ایران بوده است زیرا خوش‌بینی بیش‌ازحد ممکن است ما را از جریان حقیقی سیاست خارجی دور کند.
از طرفی تنش ورزی‌های عربستان و اسرائیل در خاورمیانه علیه ایران به جهت عدم دستیابی به توافقی دوباره با آمریکا خطری جدی در مسیر بایدن و ایران است، زیرا آن‌ها با توجه به جغرافیای سیاسی ایران و اهمیت آن در خاورمیانه از کاهش سطح تنش در منطقه متضرر خواهند شد؛ این رژیم‌های اجاره‌ای که بقا خود را در واشنگتن می‌یابند و از رفتن ترامپ عمیقا ناراضی هستند، هرلحظه ممکن است با لابی‌های خود و یا تحریک ایران به جنگ و تنش مقابل ایجاد توافق و بازگشت به برجام بایستند.
اما حل منازعات سیاسی با ایران از سوی آمریکا همان‌قدر که در ایران دارای اهمیت است برای آمریکایی‌ها نیز از اهمیت خاصی برخوردار است و به همین جهت تلاش ترامپ عمدتا بر روی ایجاد فشار بر ایران به جهت تسلیم ما برای بازگشت به میز مذاکره با شروط آمریکایی بود تا بتواند در انتخابات از این اتفاق استفاده مثبت کند، بایدن نیز خوب می‌داند که حل مسائل اختلافی با ایران میتواند به محبوبیت بیشتر او در آمریکا کمک کند و تلاش می‌کند که در دوران ریاست جمهوری خود از ایران به‌عنوان عامل تبلیغاتی استفاده کند و به جهان این پیام را صادر کند که من می‌توانم مقابل ایران بایستم.طبیعتا روش سیاست ورزی آمریکا در قبال ایران طی ماه‌های آینده تأثیر قابل‌توجهی بر روند انتخابات در ایران خواهد گذاشت و امکان ایجاد امیدی دوباره در جامعه به جهت شرکت فعال در انتخابات برای انتخاب دولتی مذاکره‌کننده با غرب وجود دارد.
به همین جهت باید منتظر بود تا در ماه‌های آینده تحلیل‌های انتخاباتی با محوریت سیاست خارجی مشخص شود؛ اما باید توجه داشت که رفتار بایدن در این مدت میتواند ورق انتخابات را به سمت جریان‌های مختلف برگرداند و مسیرهای مختلفی در چهار سال آینده از سوی ایران پیگیری شود که تأثیر مستقیم آن بر زندگی مردم است بخصوص در شرایط فعلی که بحث واکسن و تحریم دارو برای ایران جز مسائل جدی داخلی شده است.
